چرا جهان به سمت اعتبارسنجي رفت؟
تاریخ انتشار : 1401/02/26
با وجود اشکالات موجود در نظام اعتبارسنجي، منتقدان تائيد مي‌کنند که امتيازدهي اعتباري به طور چشمگيري کارايي بازارهاي اعتباري را بهبود بخشيده است.
به گزارش ايبِنا؛ در اولين بخش از اين مجموعه مقالات، مفهوم امتياز اعتباري را بيان کرديم، به تبيين ويژگي‌هاي يک امتياز اعتباري و نحوه کارکرد آن پرداخته و سازوکار محاسبه امتيازات اعتباري را ارائه داديم. حال در مقاله دوم، مسئله چگونگي بهبود بخشيدن امتيازات اعتباري از سوي متقاضيان را به بحث مي‌گذاريم و به تاريخچه اعتبارسنجي در جهان ورود مي‌کنيم.
رويکردهاي بهبود امتيازات اعتباري در نظام اعتبارسنجي
هنگامي که داده‌ها در گزارش اعتباري وام گيرنده به روز مي‌شود، امتياز اعتباري آن فرد تغيير مي‌کند و مي‌تواند براساس اطلاعات ورودي جديد، افزايش يا کاهش يابد. چندين راه براي بهبود امتياز اعتباري افراد در نظام اعتبارسنجي وجود دارد، من جمله اينکه:
-قبض‌هاي خود را به موقع بپردازيد: براي مشاهده تفاوت محسوس در امتياز اعتباري، حداقل شش ماه پرداخت به موقع لازم است.
-خط اعتباري خود را افزايش دهيد.
-اگر حساب اعتباري شما در وضعيت خوبي باشد، بايد سقف اعتبار خود را افزايش دهيد.
-کارت‌هاي اعتباري اضافي خود را به هيچ عنوان مسدود نکنيد: اگر از کارت اعتباري خاصي استفاده نمي‌کنيد، بهتر است به جاي بستن حساب، استفاده از آن را متوقف کنيد. بسته به سن و محدوديت اعتباري يک کارت، اگر حساب را ببنديد، مي‌تواند به امتياز اعتباري شما آسيب برساند.
ويژگي‌هاي مثبت امتيازات اعتباري و نظام اعتبارسنجي
با وجود اشکالات موجود در نظام اعتبارسنجي، منتقدان تائيد مي‌کنند که امتيازدهي اعتباري به طور چشمگيري کارايي بازارهاي اعتباري را بهبود بخشيده است.
پروفسور مايکل استاتن، مدير مرکز تحقيقات اعتباري در دانشگاه جورج تاون مي‌گويد:
کاري که گزارش‌دهي اعتباري انجام مي‌دهد و به ويژه در ايالات متحده به خوبي انجام مي‌شود، اين است که ارزيابي ريسک را بهبود مي‌بخشد. اين مسئله، به سازمان‌هاي مالي تصوير بهتري از عملکرد وام‌گيرنده در هنگام بازپرداخت تسهيلات مي‌دهد که کاملاً براساس نحوه کنش‌هاي اخذکننده تسهيلات در تاريخچه مالي خود اوست. مي‌توان گفت نظام اعتبارسنجي باعث مي‌شود بسياري از عواملي که شما آن را تبعيض‌آميز مي‌دانيد، از بين برود
اين استاد توسعه دهنده نظام‌هاي اعتبارسنجي در جهان در ادامه مي‌گويد:
يکي از مزيت‌هاي عمده امتيازات اعتباري اين است که به سرمايه‌گذاراني که اوراق بهادار مي‌خرند، اجازه مي دهد تا ارزيابي دقيق‌تري از ريسک بنيادين خود در اين تسهيلات داشته باشند
تاريخچه اعتبارسنجي در جهان
گزارش‌دهي اعتباري بيش از ۱۰۰ سال پيش متولد شد، زماني که تاجران خرده فروش کوچک با هم متحد شدند تا اطلاعات مالي مشتريان خود را ثبت کرده و در اختيار هم قرار دهند. سپس انجمن‌هاي بازرگانان به دفاتر اعتباري کوچک توسعه يافتند که بعداً با ظهور کامپيوتر و نظام مبتني بر وب، به دفاتر بزرگ‌تر تبديل شدند. با هم تاريخچه اعتبارسنجي در جهان تا به امروز را مرور مي‌کنيم:
آغاز به کار دفاتر اعتباري در جهان
دفاتر اعتباري در دهه ۱۸۰۰ شروع به ظهور کردند. در ابتداي ظهور دفاتر اعتباري، بيشترين بهره‌گيري از اين سازوکار براي کسب‌وکارهاي آن دهه بود. آنها احتياج داشتند تا يک مرکز اعتبارسنجي يا دفتر اعتباري وجود داشته باشد و وضع مالي مشتريانشان را بررسي و تعيين کند که اين مشتريان در صورت خريد اقساطي کالا و خدمات، آيا توانايي بازپرداخت ديون اعتباري خود را دارند يا خير. همچنين مصرف‌گرايي انبوه باعث شده بود تا صاحبان کسب و کارها کمتر از شفافيت وضعيت مالي مشتريان خود آگاه شوند. آنها بايد راهي پيدا مي‌کردند تا مشخص کنند که به چه کسي براي بازپرداخت خريدهاي اعتباري و اقساطي مي توانند اعتماد کنند.
ضرورت وجود نظام اعتبارسنجي در ميانه سال‌هاي ۱۸۵۰ تا ۱۸۶۰ بيشتر نمايان گشت؛ زماني که با شهري شدن ايالات متحده، وام دادن دشوار شده بود. وقتي يک وام گيرنده به شهر جديدي نقل مکان مي‌کرد و به دريافت تسهيلات از بانک نياز داشت، روش استانداردي براي تأييد اينکه آيا فرد قادر به بازپرداخت بدهي‌هاي خود است يا خير وجود نداشت.
چنين چالش ها و نيازهايي باعث شد تا صاحبان کسب و کارها، بنيان‌گذار اولين دفاتر اعتبارسنجي در آمريکا شوند.
کارگزاران اين دفاتر، اطلاعات اعتباري و شخصي افراد مختلف را از صاحبخانه‌ها و کارفرمايان جمع‌آوري و ثبت مي‌کردند. اين اطلاعات در ابتدا شامل مواردي همچون ميزان بدهي افراد به کسب و کارها و اشخاص مختلف، ميزان اجاره پرداختي در ماه يا سال بابت منزل مسکوني يا مغازه، شخصيت اخلاقي، وضعيت تأهل و .... بود. اين دفاتر همچنين بريده‌هاي روزنامه و اسناد عمومي را از دادگاه‌ها جمع‌آوري مي‌کردند. اطلاعات جمع‌آوري شده در اين فايل‌ها، مدارک قابل استناد و با درجه کيفي بالا محسوب مي‌شد.
آرام آرام در دهه ۱۹۳۰، فروشگاه‌هاي بزرگ تصميم گرفتند بهره برداري بيشتري از اين نظام تازه متولد شده داشته باشند. بر اساس اين اطلاعات، آنها شروع به اختصاص امتياز به مشتريان خود براي سنجش اعتبار آنها کردند.
اما اين سيستم امتيازدهي اعتباري بيشتر حالت کيفي داشت؛ يعني چيزي جز پرسش‌هاي خود پاسخ ده افراد و نزديکانشان نبود. در واقع افراد بر اساس ويژگي هاي فردي مانند نژاد، درآمد، محله و وضعيت شغلي خود امتياز کسب مي‌کردند که همه اينها در تلاش براي تعيين اخلاق فردي بود تا تاريخچه مالي.
لذا خلاء تحقيقات کمي و آماري در اين نظام امتيازدهي حس مي شد.
ظهور نظام اعتبارسنجي نوين، استاندارد و همه گير
سيستم امتيازدهي اعتباري کيفي براي ادامه روند نظام اعتبارسنجي کافي نبود. اين ساختار مي‌بايست از ويژگي‌هاي فردي، شخصي و اخلاقي براي تعيين احتمال بازپرداخت بدهي وام‌گيرنده فاصله گرفته و با رويکرد آماري‌تر، به پيش مي‌رفت. همين مسئله باعث شد که شيوه نوين و امروزي نظام اعتبارسنجي از سال ۱۹۵۶ بنا نهاده شود.
مهندس بيل فر همراه با فردي رياضيدان با نام ارل آيزاک با هدف ايجاد يک سيستم امتيازدهي اعتباري استاندارد و عيني، ساختاري با عنوان Fair، IssacCompany را طراحي و پياده‌سازي کردند که امروزه با نام سيستم FICO در سراسر جهان شناخته مي‌شود.
البته اين ساختار در ابتداي فعاليت خود نه تنها حاميان قدرتمندي نداشت بلکه کارگزاران صنعت اعتبارسنجي براي انطباق با روش جديد و استاندارد، مقاومت شديدي از خود نشان مي‌دادند؛ بطوريکه در کل دهه ۱۹۵۰ تنها يک شرکت سرمايه‌گذاري آمريکايي، سيستم FICO را در سال ۱۹۵۸ به کار گرفت.
در اواخر دهه ۱۹۵۰، شرايط بهتر شد. فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي ملي به پذيرندگان اين سيستم پيوستند و کم کم، کسب و کارهاي ارائه‌دهنده کارت‌هاي اعتباري، وام‌دهندگان خودرو و بانک‌ها، کابر فعال اين نظام اعتبارسنجي شدند. آنها به روشي قابل اعتماد، کارآمد و سريع براي سنجش اعتبار وام گيرنده نياز داشتند و سيستم FICO اين مهم را براي آنها فراهم مي‌کرد. در پايان دهه ۱۹۷۰، اکثر وام‌دهندگان، بانک‌ها و سازمان‌هاي مالي، از نظام اعتبارسنجي نوين که مبتني بر سيستم FICO بود، استفاده مي‌کردند.
سازوکار امروزي سيستم FICO در سال ۱۹۸۹ رونمايي شد و به استاندارد صنعتي مبدل گشت. در اواسط دهه ۱۹۹۰، شاهد گستردگي بهره برداري از اين سيستم اعتبارسنجي بوديم. فردي مک و فاني مي، فعالان حوزه بازارهاي مالي-اعتباري، شروع به بکارگيري سيستم FICO براي سازوکار خودکار پذيره نويسي وام مسکن خود کردند.
سرانجام نسخه Score۹ در سيستم FICO در سال ۲۰۱۴ رونمايي شد و به طور گسترده توسط سه سازمان اعتبارسنجي بزرگ جهان يعني اکوئيفاکس، اکسپرين و ترانس يونيون مورد استفاده قرار گرفت. همه کنش هاي مالي يک متقاضي، از ورشکستگي گرفته تا پرداخت هاي ديرهنگام در امتياز اعتباري شما در اين سيستم نقش دارد.
در اين نسخه آپديت شده جديد امتيازدهي اعتباري، پرداخت‌هاي اجاره بها گنجانده شده است، بدهي‌هاي حوزه درمان و پزشکي وزن کمي دارند و حساب‌هاي وصولي و پرداخت شده، در محاسبه امتياز شما لحاظ نمي‌شوند.
پژوهشگر اقتصادي: سيدمهدي ميرحسيني
