تاریخ انتشار : 1399/07/22
تهران - ايرنا - بانک مرکزي با اعلام عرضه روزانه ۵۰ ميليون دلار در بازار ارز و همچنين تعيين سقف خريد ۵۰۰ هزار دلاري براي بانکها و صرافيها، خبر از ورود جدي بازارساز براي جدال با عوامل برهم زننده آرامش بازار ارز داشت؛ اقدامي که نشانگر آغاز فصل جديدي از رقابت بازارساز با دلالان براي ايجاد ثبات در بازار است.
از يکشنبه هفته جاري، جدال بازارساز و نوسانگيران بازار ارز وارد مرحله جديدي شد. گذر قيمت دلار در بازار آزاد از مرز ۳۰ هزار تومان باعث شد تا بازارساز به نقشآفريني فعالانهتري روي بياورد و در مهمترين اقدام صورت گرفته، بانک مرکزي با اعلام اين خبر که سقف خريد بانکها و صرافيها در بازار متشکل ارزي به ۵۰۰ هزار دلار افزايش مييابد و بانکمرکزي روزانه ۵۰ ميليون دلار در بازار مزبور بهصورت اسکناس عرضه خواهد کرد؛ مهمترين سيگنال تقويت عرضه ارز را به نوسانگيران و سفتهبازان اين بازار، منتقل کرد.
البته اين تنها اقدام بازارساز در اين روز نبود و صرافيهاي بانکي روز يکشنبه در حالي کار خود را آغاز کردند که فاصله معنادار هزار توماني ميان قيمت خريد و فروش ارزهاي خود قائل شدند. اين در حالي بود که طي هفتههاي اخير، قيمت خريد ارز تنها ۱۰۰ تومان از قيمت فروش آن در صرافيهاي عامل سياستهاي بازارساز تفاوت داشت.
ورود فعالانه و شفاف بازارساز به جدال
اين اقدامات بانک مرکزي از آنجا اهميت دارد که نشان دهنده عزم جدي بازار ساز براي اصلاح قيمت ارز در قله قيمتي آن و مديريت نوسان اين بازار است. اعلام شفاف حجم مداخله روزانه بازارساز در بازار ارز اقدام بيسابقهاي بود که روز يکشنبه اتفاق افتاد. بازارساز با اعلام ميزان سطح عرضه ارز و تاريخ ورود به بازار، شفافيت را به اين عرصه وارد کرد و به فعالان بازار، پيام تطبيق معاملات خود با اين سياست جديد را داد.
البته پيش از اين بانک مرکزي در چندين مرحله سقف خريد و فروش نقدي ارز را در بازار متشکل ارز افزايش داده بود، از جمله اينکه سقف خريد و فروش کارگزاران در بانکها و صرافيها از ۱۰ هزار دلار به ۵۰ هزار يورو يا معادل آن افزايش يافته بود. اما طي تصميم اخير بانک مرکزي اين مبلغ رشد چشمگيري يافت و به مبلغ ۵۰۰ هزار دلار رسيد.
انتشار خبر عرضه هفتگي ۳۰۰ ميليون دلار در بازار، توانست جدال روز يکشنبه را به نفع بازارساز ساز خاتمه دهد و با وجود آن که مسير معاملات در ادامه روند هفته گذشته، سيري صعودي داشت، اما با اعلام اين خبر قيمت دلار بازار آزاد در قله ۳۱ هزار و ۷۰۰ توماني متوقف شد و در ساعات پاياني معاملات شبانه کانالهاي مجازي به قيمت ۳۰ هزار ۷۰۰ تومان رسيد.
به اعتقاد فعالان بازار، عرضه حجم سنگين روزانه ۵۰ ميليون دلار در بازار بر تعداد فروشندگان ارز ميافزايد و خريداران را نسبت به خريد ارز در قيمت هاي نجومي مردد ميسازد. امري که به ريزش قيمتها منتهي خواهد شد. از سوي ديگر حرکت بازارساز به سمت تقويت عرضه ميتواند تاثيرگذاري دلالان را کاهش دهد و از جو هيجاني بازار بکاهد.
به اعتقاد اين گروه از فعالان بازار، افزايش قيمت ارز در هفتههاي اخير تنها به انتظارات تورمي که در جامعه ايجاد شده، مربوط است. مسئلهاي که دولت دونالد ترامپ در آمريکا به طور مداوم و با استفاده از تمام ابزارهاي سياسي، اقتصادي و خصوصا تبليغاتي خود، در جهت تقويت و تحريک آن تلاش ميکند. در اين شرايط دلالان و نوسانگيران بازار ارز نيز دلخوش به پيروزي ترامپ در انتخابات پيشروي آمريکا، تمام تلاش خود را براي حفظ روند صعودي قيمت ارز به کار بستهاند. آنها با تقويت باور پيروزي حتمي ترامپ در انتخابات پيشرو و سوار شدن بر موجهاي تبليغاتي دولت آمريکا، مانند اعمال تحريمهاي ثانويه بر ۱۸ بانک ايراني، توانستهاند اين انتظارات تورمي را در بستر جامعه تقويت کرده و روند صعودي قيمت ارز را استمرار بخشند. اين در حالي است که تحريم اعمال شده، تکرار تحريمهاي پيشين بوده و تبعات اقتصادي جديدي نخواهد داشت و از سوي ديگر حتي در صورت نو و بديع بودن اين تحريم، زمان اجراي آن ۴۵ روز بعد اعلام شده است و منطقا بايد تاثير آن بر بازارهاي داخلي خيلي پس از اين تاريخ رخ ميداد.
از ديگر تلاشهاي اين گروه در بازار را که ميتوان آن را اولين واکنش به اقدامات روز يکشنبه بانک مرکزي نيز توصيف کرد، انتشار شايعه استعفاي عبدالناصر همتي رئيس کل بانک مرکزي، در عصر همان روز است. شايعهاي که فورا تکذيب شد و نتوانست موفقيتي را براي شايعهسازان به همراه آورد.
به هر روي در شرايط فعلي بازار، فرصتطلبان به ماهيگيري از آب گلآلود روي آوردهاند و طي معاملات شبانه در کانالهاي تلگرامي و حتي در روزهاي تعطيلي مانند اربعين، آنها با انجام سفتهبازيها، مصرانه بر تقويت انتظارات تورمي و خنثي سازي اقدامات بانک مرکزي ادامه ميدهند.
چالشهاي پيش رو براي موفقيت در جدال
اقدامات و اتفاقات روز يکشنبه به معناي پايان جدال بازارساز با نوسانگيران بازار ارز نيست. بلکه نشان شروع رقابتي سخت و پرچالش است. در اين رقابت بازارساز توانست روز يکشنبه از رقيب خود پيشي بگيرد. قيمت دلار در بازار آزاد هزار تومان کاهش يافت و روز دوشنبه نيز معاملات اين بازار از محدوده قيمتي ۳۰ هزار و ۶۰۰ تومان آغاز شد. در صرافيهاي بانکي نيز در حالي که قيمت فروش دلار در روز يکشنبه ۳۱ هزار و ۱۵۰ تومان بود، روز دوشنبه با قيمت ۳۰ هزار و ۲۰۰ تومان فروخته شد.
ولي از ميانههاي روز دوشنبه، مجددا اين نوسانگيران و سفتهبازان بازار ارز بودند که توانستند در اين جدال موفقتر عمل کنند و روند افزايشي قيمتها را به بازار ارز بازگردانند. در نتيجه در عصر روز دوشنبه بازار به تدريج شاهد افزايش قيمت خريد و فروش دلار بوديم.
براي درک علل پايايي توان رقباي بازارساز در اين جدال، بايد توجه داشت که بازارساز در اين رقابت سنگين، با مشکلات فراواني مواجه بوده است. به اعتقاد کارشناسان مالي و بانکي، تحريمهاي سنگين و بيسابقه آمريکا که با بحران کرونا نيز همراه شده است، توان بازار ساز را محدود کرده، اما با وجود اين محدوديت ها، بازار ساز تاکنون توانسته با استفاده از ابزارهاي مختلف به مقابله با دلالان برود. تحريمهايي که به گفته رئيسکل بانک مرکزي با هدف به زانو درآوردن اقتصاد ايران طراحي شده بودند. اين تحريمها هرچند بعد از دو سال و نيم هنوز به هدف خود نرسيده است، اما همچنان اقتصاد ايران را تحت فشار قرار داده است.
با توجه به اينکه اعمال نرخهاي دستوري براي ارز از سوي بانک مرکزي، به گفته کارشناسان تدبيري شکست خورده است که تنها به افزايش شلوغي صف مقابل صرافيها و گرم شدن بازار سياه کمک ميکند، بانک مرکزي تاکنون از نرخ گذاري خودداري کرده و سعي کرده به صورت غير مستقيم، بازار را کنترل کند. فشار به صادرکنندگاني که ارزهاي حاصل از صادرات خود را به کشور بازنگردانده اند نيز همچنان با پيگيري از نهادهاي نظارتي و قضايي ادامه دارد.
اما تمهيد ديگر بانک مرکزي براي کنترل اين شرايط، يافتن راهي براي بازگرداندن ارزهاي بلوکه شده ايران در کشورهاي ديگر است. به اعتقاد کارشناسان منابع ارزي بلوکه شده ايران در کشورهايي مانند کره جنوبي، چين و عراق در صورت آزادسازي مي تواند شرايط بازار ارز را به کلي متحول کرده و اين جدال سنگين را به نفع بازارساز تغيير دهد.
اما در اين ميان اخبار خوبي هم منتشر شده است که در صورت موفقيت ميتواند در رقابت ميان بازارساز و نوسانگيران طي روزهاي آتي تاثيرگذار باشد. سفر روز دوشنبه رئيس کل بانک مرکزي به کشور عراق و ديدار و گفتوگو با همتاي عراقي خود، از ديگر نشانه هاي مهم بازارساز است که به فعالان بازار ارز منتقل شده است. کشور ايران مراودات تجاري و بازرگاني فراواني با کشور عراق دارد و تنها در بخش دولتي، ارزش صادرات گاز و برق ايران به عراق سالانه مشتمل بر چندين ميليارد دلار است. به گفته عبدالناصر همتي علاوه بر اين، ميلياردها دلار از منابع بانک مرکزي نيز در کشور عراق است که تحريمهاي يکجانبه آمريکا مانع از عمل دولت عراق به تعهدات پيشين خود و بلوکه شدن اين منابع در اين کشور شده است.
علاوه بر اين اقدام بانک مرکزي، همچنين خبرهاي منتشر شده حاکي از سرعت گرفتن تامين حواله ارزي در روزهاي آتي است که اين موضوع ميتواند نوسان قيمتها در بازار را تا حد زيادي کنترل کند.
از سوي ديگر طبق گزارش بانک مرکزي در روز دوشنبه، يعني اولين روز اجراي سياست جديد بازارساز در تقويت عرضه ارز، عرضه اسکناسي انجام شده در بازار ارز ۸۵ ميليون دلار بوده است. اين رقم ۳۵ ميليون دلار از برنامه اعلام شده بانک مرکزي براي تزريق روزانه ۵۰ ميليون دلار ارز به بازار بيشتر است. همچنين در اين روز حجم عرضه ارز به صورت حواله در بستر سامانه نيما نيز نسبت به روز کاري قبل حدود ٢٧ درصد افزايش يافت و بالغ بر ۱۶۸ ميليون يورو شد. به گفته کارشناسان اين اخبار گوياي عزم راسخ بازارساز در تداوم عرضه ارز به صورت اسکناس و حواله در بازار دوم، است که پيشبيني ميشود در پي آن بازار ارز کشور از ثبات بيشتري برخوردار شود.
به هر ترتيب بازار ارز در روزهاي پيش رو شاهد جدال جذاب و پر چالشي ميان بازارساز و نوسانگيران خواهد بود و بايد ديد اين تمهيدات جديد بازارساز تا چه حد آرامش و ثبات را در بازار ارز ايجاد ميکند.