صنايع جذاب ۱۴۰۰
تاریخ انتشار : 1401/01/09
دنياي‌اقتصاد : سرمايه‌گذاري در صنعت در سال ۱۴۰۰ در کدام رشته‌فعاليت‌‌‌ها پرمتقاضي بود؟ شواهد آخرين گزارش امسال وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان مي‌دهد تا پايان ۱۰ماه منتهي به دي۱۴۰۰ دريافت مجوز تاسيس صنعتي با رشد ۶/ ۲درصدي روبه‌رو شده؛ اما تقاضاي توليد بيش از هر زمان ديگري گران شده و با هزينه بيشتري انجام گرفته است.
در گزارش ۱۰ماهه ۱۴۰۰ وزارت صمت، آمار صدور مجوزهاي تاسيس و صدور پروانه اعلام شده و سه‌صنعت «کاني‌‌‌هاي غيرفلزي»، «ساخت مواد و محصولات شيميايي» و «غذايي و آشاميدني» بيشترين تقاضا را براي دريافت مجوز از سوي سرمايه‌گذاران صنعتي داشتند و سه صنعت جذاب سال ۱۴۰۰ بودهاند. از آنجا که معمولا در دو ماه پاياني سال تغيير چنداني در روند کلي تقاضاي سرمايه‌گذاري ايجاد نمي‌شود، مي‌‌‌توان ادعا کرد سه بخش مورد اشاره در صدر فهرست صنايع پرمتقاضي و جذاب براي سرمايه‌گذاران در سال ۱۴۰۰ قرار داشته و چشم‌‌‌انداز بهتري در مقايسه با ساير بخش‌‌‌ها دارند. سرمايه‌گذاران در سه صنعت جذاب سال يعني «کاني‌‌‌هاي غيرفلزي»، «ساخت مواد و محصولات شيميايي» و «غذايي و آشاميدني» به ترتيب در ۱۰ماه منتهي به دي۱۴۰۰ تعداد ۴هزار و ۹۳، ۳هزار و ۳۱۹ و ۳هزار و ۲۸۷مجوز دريافت کرده‌‌‌اند. سرمايه‌‌‌اي که براي اين مجوزها در اين سه صنعت اعلام شده روي هم رفته حدود ۲۷۸هزار ميليارد تومان بوده، ضمن اينکه براي اين سه صنعت امکان خلق ۲۵۵هزار شغل نيز در مجوزهاي صادره پيش‌بيني شده است. از بين اين سه صنعت، «ساخت مواد و محصولات شيميايي»، نسبت به مدت مشابه سال قبل مجوزهاي کمتر و اشتغال‌زايي پايين‌‌‌تري را گزارش کرده؛ هرچند سرمايه ناشي از مجوزهاي دريافتي بيش از ۶۷درصد رشد کرده است. از نظر حجم سرمايه ناشي از مجوز، صنعت ساخت فلزات اساسي با ۲۴۰هزار ميليارد تومان بيشترين هزينه نسبت به مجوز را گزارش کرده است. محاسبات بيشتر گوياي هزينه ۳۰۰ميليارد توماني هر مجوز است. از آن سو صنعت ساخت تجهيزات حمل‌ونقل به ازاي هر مجوز، سرمايه‌‌‌اي حدود يک‌ميليارد تومان را گزارش کرده که در بين ۳۰رشته‌فعاليت ارزان‌‌‌ترين ميزان سرمايه براي يک فعاليت توليدي است.
در گزارش ۱۰ماهه صدور مجوزها، شاهد رشد ۱۰۰درصدي سرمايه در تعداد مشابه و حدودا يکساني از مجوز هستيم که به معني اثر تورم بر سرمايه‌گذاري صنعتي است. به طور کلي در دي‌ماه هم صدور مجوزهاي تاسيس و هم سرمايه ناشي از آنها کم شده، ضمن اينکه اشتغال مجوزها در محدوده ۹۶هزار شغل باقي مانده است. استان‌‌‌هاي يزد، آذربايجان‌شرقي و خراسان‌رضوي به‌ترتيب با ۲هزار و ۴۵۶، ۲هزار و ۳۲۲ و ۲هزار و ۱۹۱مجوز در رديف استان‌‌‌هاي با بيشترين تقاضاي سرمايه‌گذاري هستند. بيشترين سرمايه‌گذاري ناشي از مجوز هم در استان کرمان با ۱۷۰هزار ميليارد تومان صورت گرفته است. از آن سو، استان‌‌‌هاي کهگيلويه و بويراحمد، گيلان و ايلام کمترين مجوز دريافتي را به ثبت رساندند و به ترتيب در پايان ۱۰ماه منتهي به دي۱۴۰۰، تعداد ۱۳۹، ۱۷۳ و ۲۲۸ مجوز گرفتند. ايلام هم با ۲هزار و ۳۳۷ميليارد تومان سرمايه‌گذاري ناشي از مجوزها، کمترين تقاضا براي توليد را به ثبت رسانده است. نکته جالبي که در مقايسه وضعيت ۱۰ماهه امسال و سال قبل قابل فهم است، گرانتر شدن توليد در کشور و هزينه بيشتر سرمايه‌گذاري صنعتي در ازاي مشاغل کمتر است. بررسي «دنياي‌اقتصاد» گوياي اين موضوع است که در ۱۰ماه ۱۴۰۰ به ازاي هر مجوز ۹/ ۳۱ميليارد تومان هزينه سرمايه‌گذاري بوده که نسبت به سال قبل رشد ۹۳درصدي را نشان مي‌دهد.
به طور کلي و با لحاظ همه آمارهاي رسمي، در انتهاي سال۱۴۰۰ سرمايه‌گذاري صنعتي در گران‌‌‌ترين و پرهزينه‌‌‌ترين سطح خود در دهه حاضر قرار داشته، ضمن اينکه اين سرمايه‌گذاري حاصل چنداني در زمينه اشتغال‌زايي صنعتي نداشته و هر سال هزينه ايجاد شغل گرانتر از سال قبل شده که اين موضوع تاثير مستقيمي بر رفاه خانوارها، مشارکت افراد در بازار کار و نرخ بيکاري داشته است.
رشد ۲برابري در سرمايه مجوزهاي صنعتي
گزارش وزارت صمت نشان مي‌دهد طي ۱۰ماه نخست سال مجموعا ۳۲هزار و ۷۹۸فقره مجوز براي دامنه متنوعي از صنايع و در استان‌‌‌هاي مختلف کشور صادر شده است. در فروردين تعداد مجوزهاي صادره ۲هزار و ۳۷۴فقره بوده که در ارديبهشت‌‌‌ماه به ۴هزار و ۱۱۱مجوز، در خرداد به ۴هزار و ۲۲۹مجوز، در تير به ۳هزار و ۳۴مجوز، در مرداد به ۲هزار و ۲۹۷مجوز، در شهريور به ۳هزار و ۳۷۲مجوز، در مهر به ۳هزار و ۱۸۴مجوز، در آبان به ۳هزار و ۷۳۶مجوز، در آذر به ۳هزار و ۸۸۵مجوز و در دي‌ماه ۱۴۰۰ به ۳هزار و ۶۲۲مجوز رسيده است. نگاهي به اين آمار نشان مي‌دهد که اوج دريافت مجوز در فصل بهار و دو ماه ارديبهشت و خرداد بوده که به يکباره در تابستان با سقوط جدي روبه‌رو شده و تا انتهاي دي‌ماه نيز به سطح بهار برنگشته است. جالب اينکه در مردادماه که بخش صنعت در اوج بي‌‌‌برقي و خاموشي قرار داشت، تقاضاي توليد به کمترين سطح خود رسيده است. در ۱۰ماه منتهي به دي۱۴۰۰ ميزان سرمايه‌‌‌اي که براي همه مجوزهاي تاسيس اعلام شده، معادل يک‌ميليون و ۴۷هزار و ۳۴۴ميليارد تومان بوده که نسبت به ۱۰ماه منتهي به دي۱۳۹۹ رشد ۹۹درصدي را تجربه کرده است. کنار هم قرار دادن اين اعداد نشان مي‌دهد، سرمايه موردنياز براي هر واحد صنعتي به طور ميانگين ۳۱ميليارد و ۹۳۳ميليون تومان خواهد بود؛ عددي که نسبت به مدت مشابه سال قبل که معادل ۱۶ميليارد و ۴۶۰ميليون تومان براي هر واحد صنعتي بود، رشد ۹/ ۹۳درصدي را به نمايش مي‌‌‌گذارد؛ عددي که گوياي اثر چشمگير تورم بر ايجاد ظرفيت جديد صنعتي است.
مجوزهاي تاسيس صنعتي و آهنگ کند اشتغال‌زايي
به طور کلي، آهنگ صدور مجوز در سال ۱۴۰۰ پرنوسان و حتي نزولي بوده؛ هرچند در پايان ۱۰ ماه منتهي به دي ۱۴۰۰ همچنان تقاضاي توليد در نقطه‌‌‌اي بالاتر از مدت مشابه سال قبل قرار گرفته است؛ اما در شرايطي که هزينه ايجاد کارخانه در اين گزارش به نظر دوبرابر شده، ميزان اشتغال‌زايي در اين فاصله تنها ۱۳درصد رشد کرده است. کنار هم قرار دادن اين دو عدد نشان مي‌دهد تورم اثري عميق بر هزينه ايجاد هر شغل صنعتي گذاشته و حتي صنايع را به سمت سرمايه‌‌‌بر شدن سوق داده است؛ موضوعي که البته تاييد نشده و نمي‌توان با قطعيت درباره آن سخن گفت.
در بين صنايع مختلف و ۳۰گانه احصاشده در گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت، صنعت ساخت فلزات اساسي بالاترين نياز به سرمايه را در ازاي هر مجوز نشان مي‌دهد و به ازاي هر مجوز صنعتي، ۳۰۰ميليارد تومان هزينه روي دست متقاضيان توليد مي‌‌‌گذارد. نکته جالب‌‌‌تر درباره صنعت ساخت فلزات اساسي اين است که با وجود گرانتر بودن هزينه تاسيس کارخانه، اشتغال‌زايي آن يک‌چهارم صنايعي نظير کاني‌‌‌هاي غيرفلزي است. اين بخش که بزرگ‌ترين سرمايه‌گذاري را در بين همه صنايع نياز دارد، بيش از ۲۳درصد کل سرمايه ناشي از مجوزها را به خود اختصاص داده است.
در بين صنايع مختلف، بخش دباغي، چرم و کفش بهترين نسبت ميان سرمايه مجوز و اشتغال ناشي از مجوز را گزارش کرده است. سرمايه هر مجوز اين صنعت به طور ميانگين ۴۱۲ميليون تومان است. به طور کلي صنايعي که کاربر بوده و نياز به نيروي انساني در جريان توليد بيشتر است، در اشتغال مجوزها و سرمايه موردنياز مجوز تاسيس وضعيت مناسب‌‌‌تري دارند. در بين همه صنايع مختلف اين بخش کاني‌‌‌هاي غيرفلزي است که با بيش از ۱۰۸هزار مورد اشتغال‌زايي ناشي از مجوزهاي تاسيس بيشترين حجم خلق فرصت شغلي براي نيروهاي انساني کشور را در اين دوره زماني پيش‌بيني کرده است.
صنايع جذاب و غيرجذاب در ۱۴۰۰
گفته شد که سه صنعت «کاني‌‌‌هاي غيرفلزي»، «ساخت مواد و محصولات شيميايي» و «مواد غذايي و آشاميدني» از نظر تعداد مجوز دريافتي در بالاترين سطح ممکن قرار دارند و به نوعي جذاب‌‌‌ترين صنايع براي سرمايه‌گذاران مطابق آخرين گزارش وزارت صمت بودهاند. پس از اين سه بخش، «محصولات ساخته‌شده از لاستيک و پلاستيک»، «محصولات فلزي فابريکي»، «ساخت ماشين‌‌‌آلات و تجهيزات» در کنار «ساير خدمات فعاليت‌‌‌هاي مهندسي» مهم‌ترين مواردي بودند که سرمايه‌گذاران براي تزريق پول و شروع فعاليت در آنها تمايل بالايي داشتند. وزارت صمت در اين چهار بخش در ۱۰ماه منتهي به دي۱۴۰۰ به ترتيب ۳هزار و ۱۷۷مجوز، ۲هزار و ۶۵۱مجوز، ۲هزار و ۱۴۱مجوز و هزار و ۷۶۲مجوز صادر کرد. در بين صنايعي که تقاضاي اندکي براي سرمايه‌گذاري داشته‌اند، بخش« فاضلاب، دفع زباله، بهداشت محيط و ساير فعاليت‌‌‌هاي مشابه» با ۱۱ مجوز، «استخراج زغال‌سنگ و ليگنيت» با ۱۸مجوز و «محصولات از توتون و تنباکو» با ۴۱ مجوز کم‌‌‌متقاضي‌‌‌ترين بخش‌‌‌ها در سال ۱۴۰۰ براي سرمايه‌گذاران در حوزه توليد صنعتي و کسب‌وکار بودهاند.
سطح تقاضاي توليد در استانها و مناطق
در ۱۰ماه ۱۴۰۰ (بدون در نظر گرفتن مناطق آزاد) تعداد ۳۲هزار و ۴۷۶فقره جواز تاسيس با پيش‌بيني سرمايه ۱۰۰۵هزار ميليارد توماني و پيش‌بيني اشتغال ۷۹۲هزار نفر در استانها صادر شده است. مقايسه اين ارقام با مدت مشابه سال قبل نشان‌دهنده افزايش ۳/ ۲درصدي در تعداد، رشد ۵/ ۹۸درصدي در سرمايه‌گذاري و افزايش ۱/ ۱۲درصدي در اشتغال است. درضمن بيشترين تعداد جواز تاسيس در پنج‌استان يزد، آذربايجان‌شرقي، خراسان‌رضوي، سمنان و آذربايجان‌غربي صادر شده است. براساس داده‌‌‌هاي موجود، در يزد به عنوان اولين استان ۲هزار و ۴۵۶فقره جواز تاسيس صادر شده که سرمايه آن ۱۰۰هزار و ۷۰۶ميليارد تومان و اشتغال آن ۶۹هزار و ۹۱۲نفر برآورد شده است. در آذربايجان‌شرقي نيز به عنوان دومين استان، ميزان مجوزها ۲هزار و ۳۲۲فقره است که سرمايه و اشتغال آن به ترتيب ۴۳هزار و ۵۰۳ميليارد تومان و ۵۲هزار و ۱۱۶شغل گزارش شده است. براساس داده‌‌‌هاي موجود در خراسان‌رضوي نيز ۲هزار و ۱۹۱فقره مجوز صادر شده که سرمايه آن ۶۱هزار و ۶۱۷ميليارد تومان و اشتغال آن ۵۹هزار و ۷۱۹ برآورد شده است.
در چهارمين استان يعني سمنان نيز تعداد مجوزهاي صادرشده ۲هزار و ۱۷۴فقره اعلام شده که ارزش سرمايه آن ۲۶هزار و ۹۶۳ميليارد تومان و اشتغال آن ۴۰هزار و ۸۳۲نفر برآورد شده است. پنجمين استان، آذربايجان‌غربي است که در آن ۲هزار و ۱۶۳فقره مجوز صادر شده است. ارزش سرمايه مجوزهاي اين استان ۷۷هزار و ۳۹۴ميليارد تومان و اشتغال آن ۴۶هزار و ۳۲۸نفر برآورد شده است. در بين استان‌‌‌هاي با کمترين سطح مجوز نيز پنج‌استان ضعيف‌‌‌ترين عملکرد را به ثبت رسانده‌‌‌اند. اين استانها به ترتيب شامل «کهگيلويه و بويراحمد»، «گيلان»، «ايلام»، «بوشهر» و منطقه «جنوب کرمان» هستند که بين ۱۰۰ تا ۳۰۰مجوز در کل دوره زماني ۱۰ماه منتهي به دي ۱۴۰۰ دريافت کرده‌‌‌اند. اين در حالي است که در پنج‌استان تهران، البرز، آذربايجان‌شرقي، خراسان‌رضوي و يزد با سطح بالاي دريافت مجوز مجموعا حدود ۳۱۳هزار شغل پيش‌بيني شده که به اين معني است که اين پنج‌استان بيش از ۳۹درصد کل اشتغال ناشي از مجوزها را به خود اختصاص داده‌‌‌اند.
تا پايان دي۱۴۰۰ در بين مناطق آزاد و ويژه اقتصادي هم، مجموعا ۳۲۲مجوز صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴۰درصد رشد نشان مي‌دهد. بيشترين مجوز صنعتي صادرشده در اين مناطق به هر يک از دو منطقه آزاد ماکو و ارس با ۳۱مجوز برمي‌‌‌گردد. ضمن اينکه کل مناطق ويژه اقتصادي هم ۱۸۱مجوز تاسيس صنعتي دريافت کرده‌‌‌اند. جذاب‌‌‌ترين صنايع براي فعالان اقتصادي حاضر در مناطق آزاد و ويژه اقتصادي، ساخت مواد و محصولات شيميايي، ساخت ماشين‌‌‌آلات و تجهيزات و محصولات غذايي و آشاميدني بوده است.
در دي‌ماه تقاضاي توليد چگونه بود؟
در دي‌ماه تقاضاي توليد کمرنگ شده و گرچه از ميانگين کلي ماهانه کشور در سال ۱۴۰۰ بالاتر بوده؛ اما حدود ۶۰۰واحد با بهترين ماه مجوزدهي در سال ۱۴۰۰ فاصله دارد. در اين ماه نه‌تنها نسبت به دي۱۳۹۹، تعداد مجوز کمتري براي متقاضيان توليد صادر شده است که از وضعيت نه چندان مناسب بخش توليد در ابتداي زمستان ۱۴۰۰ حکايت دارد. پيش‌تر و در خلال تحليل گزارش‌‌‌هاي مهم صنعتي نظير شاخص توليد صنايع بورسي، شاخص مديران خريد صنعت (شامخ) و توليد کالاهاي منتخب صنعتي علائمي از بروز رکود در بخش صنعت ديده شده بود که برخي از مقامات وزارت صمت هم آن را تاييد کرده بودند. با اين حال کاهش تقاضاي توليد در دي ۱۴۰۰ نسبت به دي۱۳۹۹ از سرمايه‌گذاري کمتر و بنيه ضعيف‌‌‌تر صنعت براي رشدزايي و خلق ثروت در ساليان پيش‌‌‌رو حکايت دارد. در دي۱۴۰۰ مجموعا براي ۳۰رشته‌فعاليت صنعتي در ۳۱ استان، مناطق آزاد و مناطق ويژه اقتصادي ۳هزار و ۶۲۲مجوز صادر شده که اين عدد براي دي ۱۳۹۹ تعداد ۳هزار و ۸۸۵مجوز بوده است.
پروانه‌‌‌هاي بهره‌‌‌برداري
از نکات جالب درباره وضعيت تقاضاي توليد، ميزان صدور پروانه بهره‌‌‌برداري است که نشان مي‌دهد نه‌تنها تقاضاي توليد براي آينده اوضاع نه‌چندان مناسبي در دي۱۴۰۰ پيدا کرده است، بلکه در اين ماه صدور پروانه بهره‌‌‌برداري به عنوان نماد تکميل طرح‌‌‌هاي صنعتي و شروع توليد کاهش يافته و به سطحي کمتر از دي ۱۳۹۹ رسيده است. در اين ماه، مجموعا ۶۴۴پروانه بهره‌‌‌برداري صادر شده که اين عدد در دي ۱۳۹۹ معادل ۶۷۷ عدد بوده است. به طور کلي ولي در پايان ۱۰ماه منتهي به دي ۱۴۰۰ کل پروانه‌‌‌هاي بهره‌‌‌برداري صادرشده رشد ۳/ ۵درصدي داشته و به ۶هزار و ۱۷۹فقره رسيده است.
